Onroerend erfgoed
De Vlaamse overheid voert een onroerenderfgoedbeleid (monumenten, landschappen en archeologie). Het Agentschap Onroerend Erfgoed heeft vijf buitendiensten in de provinciehoofdsteden. Je kan die betrekken als het over beschermd onroerend erfgoed gaat.
Ook lokale besturen kunnen een onroerenderfgoedbeleid voeren. Sommige gemeenten zijn erkend door de Vlaamse overheid voor hun erfgoedwerking. Die gemeentelijke diensten kunnen zeker bijdragen aan het debat over hoe om te gaan met materiële getuigen over het koloniaal verleden.
Steden en gemeenten kunnen ook samenwerken om zo’n beleid op te zetten. Dat doen ze dan binnen een intergemeentelijk samenwerkingsverband met een intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst (IOED). IOED’s hebben een belangrijke opdracht op het vlak van sensibilisering voor onroerend erfgoed. Ze kunnen dus zeker een rol spelen in het debat over hoe om te gaan met erfgoed dat verwijst naar ons koloniaal verleden.
Er zijn in Vlaanderen ook verschillende onroerenderfgoeddepots actief. Die beheren in hoofdzaak archeologische artefacten en ensembles uit opgravingen. Maar ze kunnen ook (delen van) gedemonteerde gebouwen met erfgoedwaarde in beheer nemen. Dit kan interessant zijn als er bijvoorbeeld een standbeeld wordt weggehaald uit de publieke ruimte.
De provincies kunnen een onroerenderfgoedbeleid voeren. Zoals het beleid tussen lokale besturen verschilt, verschilt dat ook bij de provincies sterk van elkaar. Ze hebben wel alle vijf een monumentenwacht onder hun vleugels. Een monumentenwacht inspecteert het onroerend erfgoed, maakt toestandsrapporten op en duidt aan welke ingrepen nodig zijn om het erfgoed terug in goede staat te brengen. Ze doen dat enkel voor wie een lidmaatschap neemt. Ze kan bijvoorbeeld de fysieke toestand van een standbeeld in kaart brengen.
Cultureel erfgoed
De Vlaamse overheid voert een beleid voor cultureel erfgoed (roerend en immaterieel erfgoed) via het departement Cultuur, Jeugd en Media. Dit omvat onder meer de ondersteuning van cultureel-erfgoedactoren en de bescherming van cultuurgoederen via het Topstukkendecreet.
Heel wat cultureel-erfgoedorganisaties hebben expertise in dit gebied. Welke actoren precies relevant zijn, zal daarbij uiteraard vaak contextgebonden zijn. Heb je vragen over omgaan met cultureel erfgoed (inclusief koloniale herinnering) in je gemeente? Neem dan in eerste instantie contact op met de lokale erfgoeddienst, de intergemeentelijke cultureel-erfgoedcel, het lokaal museum of het (gemeente)archief.
Een volledig overzicht van (lokale en andere) actoren vind je in de erfgoedkaart van FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed.
Onderstaand overzicht geeft een indicatief overzicht van mogelijk relevante partners.
Cultureel-erfgoedcellen
De Vlaamse overheid sluit cultureel-erfgoedconvenants met intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en de kunststeden voor een bovenlokale cultureel-erfgoedwerking. Cultureel-erfgoedcellen staan in voor de uitvoering van deze convenants.
Deze organisaties zijn lokaal sterk verankerd. Ze kennen goed de context en relevante actoren. Ze zijn het eerste aanspreekpunt voor bovenlokale cultureel-erfgoedwerking en kunnen vanuit hun brede blik op het cultureel-erfgoedveld doorverwijzen naar de geschikte experten.
Cultureel-erfgoedcellen en IOED’s maken vaak deel uit van dezelfde intergemeentelijke samenwerkingsverbanden.
Heemkundige verenigingen
Heemkundige verenigingen zijn vrijwilligerswerkingen die zich richten op lokale geschiedschrijving. Zij beschikken bijvoorbeeld vaak over meer informatie over lokale monumenten en historische figuren. De Vlaamse Gemeenschap ondersteunt de heemkundige kringen niet rechtstreeks, maar ondersteunt wel Histories, een dienstverlenende organisatie die in heel Vlaanderen onder meer de werking van heemkundige en familiekundige verenigingen begeleidt.
Musea, archieven en erfgoedbibliotheken
Ook heel wat musea, archieven en erfgoedbibliotheken hebben vaak expertise omtrent (lokale) geschiedenis en erfgoed. Wanneer standbeelden verwijderd worden, zijn deze organisaties bovendien een mogelijke partner voor de herbestemming van de objecten.
FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed
Als steunpunt voor Vlaams cultureel erfgoed is FARO er voor erfgoedwerkers uit musea, archieven, erfgoedbibliotheken, erfgoedcellen, organisaties die zich toespitsen op immaterieel erfgoed, landelijke dienstverlenende organisaties. Ook beleidsmakers en gemeentelijke cultuur- en erfgoeddiensten zijn belangrijke doelgroepen. FARO heeft niet enkel een goed zicht op relevante (lokale en andere) actoren, het volgt ook de evoluties in de cultureel-erfgoedsector nauw op, in binnen- en buitenland.
Daardoor is FARO goed op de hoogte van de laatste stand van zaken omtrent het omgaan met beladen (ook koloniaal) erfgoed, het verzekeren van meerstemmigheid, participatieve trajecten en inclusie …